29 augustus 2019

‘Thuiswedstrijd’ nachtelijke bliksemfotografie

Een zeer warme week wordt vanavond afgesloten met een op papier gematigde onweerskans. Ongeveer 800 J/kg aan CAPE bevindt zich zuidoost van een slepend koufront dat recht over Nederland loopt. In combinatie met de forcering van het koufront kan dit zorgen voor enige convectie. Met name Brabant, het oostelijk rivierengebied en Limburg hebben hierdoor een onweerskans in de tweede helft van woensdagavond. Qua structuur zal het niet veel voorstellen; deze setup is vooral gericht op bliksemfotografie. Het is voor mij een 'thuiswedstrijd', dus ik wacht rustig vanaf de bank af wat er gebeurt.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Route: Malden – Cuijk – Boxmeer – Vierlingsbeek – Malden
 
Landen: Nederland
Afstand: 70 kilometer

Max gemeten windstoot: 
60 km/uur

Link Youtube video:
 -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Aanvankelijk verloopt de situatie erg rustig. Boven Midden- en West-Nederland pruttelt een gebied met buiige regen, af en toe komt daarbij zelfs wat onweer voor, maar het is hier echt niet warm genoeg voor krachtige ontwikkeling. Verder oostwaarts ligt de temperatuur woensdagavond nog rond 26-27 graden en daarmee moet meer potentiële energie voor de vorming van onweersbuien aanwezig zijn. Aanvankelijk ontstaan al een paar kleinschalige buien, maar die ontwikkelen zich nog niet echt door. Het aambeeld van zo’n buitje bij Cuijk levert wel wat leuke plaatjes op.

Aambeeld van een zwakke onweersbui bij Cuijk (Brabant), 28 augustus 2019 rond 18 uur

Het duurt echter tot omstreeks 23.30 uur tot de eerste serieuze multicellen zich ontwikkelen boven België. Deze buien gaan zo laat op de avond op circa 600-700 J/kg Mixed Layer CAPE en een effectieve windschering van hooguit 25kn, maar verder zuidoostwaarts nog iets lager. De buien worden elevated gevoed met een wolkenbasis rond de 1500 meter hoogte. Het convectietype is hiermee relatief zwak georganiseerde multicell. Nabij de grens met België en Brabant worden twee buitjes direct van stroom voorzien, maar veel stelt het nog niet voor. De detectie pikt tussen 3 en 5 bliksemontladingen op over de gehele lijn van noordoost naar zuidwest.

De eerste tien minuten is alleen op grote afstand wat weerlicht zichtbaar en verder valt de intensiteit me behoorlijk tegen. Het lijken visueel aanzienlijk minder ontladingen dan de detectie op het scherm weergeeft, al hoeft dat natuurlijk geen probleem te zijn. Een paar mooie ontladingen zijn voldoende voor prima opnames.

En die fraaie ontladingen komen spoedig! Rond 01.00 uur schiet een eerste blikseminslag (CG-) op enkele kilometers afstand naar beneden, maar valt helaas buiten beeld. Amper 2 minuten later gebeurt hetzelfde. Ik sta nauwelijks 50 meter bij de sluis van Heumen vandaan en daar slaat de bliksem vol in één van de twee torens. De knal is zo luid dat mijn foto zelfs onscherp is door de trillingen van de aarde. Dit betrof een plusser van ruim 110 kA (kilo Ampère). Ook deze staat dus niet op foto, al was ‘ie vermoedelijk toch overbelicht geweest.  Ik draai mijn camera enigszins bij in westelijke richting, omdat de meeste felle ontladingen duidelijk op de 'kop' van de naderende cell voorkomen.

Om 01.07 uur valt een voltreffer eindelijk in beeld... en niet één, maar zelfs een dubbele CG! Twee minners schieten aan de overkant van de Maas tegelijkertijd naar de aarde en staan schitterend op beeld. Ik aasde hier al een beetje op: aan de overkant bij de dorpen Linden/Katwijk ligt namelijk een industrieterrein waar heel dikwijls de bliksem inslaat, bij vrijwel ieder onweer eigenlijk wel. Vermoedelijk bevindt zich daar een metaalsoort in de grond wat op de één of andere manier bliksem aantrekt. Het blijkt meteen mijn beste bliksemfoto van de hele nacht. De compositie oogt vanuit de auto trouwens niet echt fantastisch, al is het hekje op de voorgrond wel leuk. Daarna volgen nog een drietal inslagen, maar die vallen weer allemaal buiten beeld (twee achter mij, eentje ditmaal links in het zuiden). Intussen groeit de buienlijn zuid aan in het warme gebied. Vlak daarna schiet een gigantische plusser slechts enkele kilometers verderop in. Ik vermoed ergens rondom de uiterwaarden van de Maas, maar dat valt later nog wel uit te zoeken. Voor de tweede maal binnen een kwartier is het net of de grond beeft. Misschien dat ik de exacte inslagplek van deze CG morgen overdag nog even ga bezoeken. Natuurlijk moet de inslag dan niet in het water plaatsgevonden hebben.

Dubbele blikseminslag vanaf Malden (zichtrichting ZW), 29 augustus rond 01.05 uur

Ik rij daarna via snelweg A73 zuidwaarts en ga bij Boxmeer opnieuw op locatie staan met uitzicht op west en zuidwest. Een nieuwe cell nadert daar rond 01.50 uur en er vallen duidelijk nog meer CG's dan bij z'n voorganger. Ik weet nu meerdere geslaagde bliksemfoto's te maken, waarvan eentje zelfs vier tot vijf verschillende kanalen bevat die de grond raken. Ook dit was slechts één ontlading, een enkele momentopname! Daarna volgt een forse minner die op een kleine twee kilometer afstand inslaat.

Fraaie blikseminslagen in Oost-Brabant en Noord-Limburg (o.a. Boxmeer), 29 augustus 2019 rond 02 uur

Omstreeks 02.10 uur, wanneer ik middenin de neerslagkern van deze cell sta, vervolgt de weg zich opnieuw zuidwaarts om een volgende cell te onderscheppen bij Vierlingsbeek. Die bui produceert vreemd genoeg echter nauwelijks inslagen meer. Het is toch opvallend om elke keer opnieuw het soort bliksemontladingen zo sterk te zien schommelen: de ene cell veroorzaakt louter CG's, terwijl een bui even verderop (onder vrijwel exact dezelfde omstandigheden) uitsluitend wat weerlicht geeft. Deze derde bui levert verder geen noemenswaardige foto's meer op. Na passage is het al 03.00 uur geweest en besluit ik terug huiswaarts te keren, ondanks dat het onweer over Midden-Limburg nog wel een tijdje doortikt. Mijn werk wacht alweer vroeg en ik wil thuis ook nog wat beelden editen op de computer.

Uiteindelijk rollen er drie echt goede bliksemfoto's uit de camera. Op zich een mooi aantal, ware het niet dat dat fors hoger had kunnen zijn als ontladingen net even wat gunstiger waren uitgevallen. Dat heb je helaas niet in de hand. Er zijn ruim 7000 bliksemontladingen op het koufront geregistreerd, voornamelijk georiënteerd in twee stroken. Eentje vanaf de regio Turnhout naar Twente en de andere van Brussel naar Venlo. Zoals beloofd ga ik nog even op de inslagplaats van afgelopen nacht kijken ergens bij Mook. De CG blijkt inderdaad vlak aan de Maas te zijn gevallen en heeft daar twee eikenbomen getroffen. Hiervan is weinig meer over: beide bomen (maar vooral de voorste) zijn als het ware ontploft en zelfs ~200 meter verderop vind ik nog houtsplinters van de bast. Onvoorstelbaar wat een natuurkracht. Het is een bijzondere afsluiter van een prima seizoen! En dan nemen we de vermoeiende dag (na een nacht geheel zonder slaap) die eraan komt even voor lief.

Door de bliksem (CG+) getroffen eiken bij Mook in Limburg, donderdagochtend 29 augustus 2019

(c) 2019 Wouter van Bernebeek