19 juli 2015

Nachtje ‘doorhalen’ voor ochtend-supercell

De zoveelste interessante buiensituatie in enkele weken tijd voor West-Europa. Opnieuw weet de warme lucht Nederland niet te bereiken, maar een thermisch lagedrukgebied trekt over Duitsland met veel onstabiliteit en windschering. In Polen levert dat ’s avonds zelfs een ronduit gevaarlijke setup op. Binnen ons bereik (regio West- en Centraal-Duitsland) is de timing van de situatie ongunstig (tussen 04 en 08 uur in de ochtend), maar de atmosfeer is zó dynamisch van aard dat zich zelfs op dat moment zware buien kunnen ontwikkelen. We halen een nachtje door op zoek naar die ene interessante cell…

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Route: Nijmegen – Schinveld – Limburg a/d Lahn – Frankfurt – Nijmegen
Landen: Nederland, Duitsland
Afstand: 620 kilometer

Max gemeten windstoot:
80 km/uur

Link Youtube video:
https://www.youtube.com/watch?v=c_cP5T2slUs

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Het is gematigd zomerweer in onze contreien. Af en toe schijnt de zon, soms valt een bui en de temperatuur ligt overdag tussen 20 en 23 graden. In het zuidoosten wordt het op enkele dagen wel krap zomers warm. Intussen trekt een bel met uitzonderlijk warme en vochtige lucht vanaf Frankrijk, zuidoost van ons land langs naar Duitsland en Polen. Een situatie die we deze zomer al meermaals hebben zien passeren. Een ook ditmaal wordt de vochtige warmte begeleid door een thermisch lagedrukgebied met potentie voor zware onweersbuien.

Het zwaartepunt van de buien wordt heel oostelijk verwacht, helemaal in Polen en zelfs het westen van Wit-Rusland. Uiteraard te ver om in een dagje op te rijden. Bovendien staat die regio sowieso niet bekend om z’n geweldige netwerk en mobiele wegennet. Het thermisch lagedrukgebied trekt echter ook over het zuidwesten en centrale deel van Duitsland, alleen is de timing daar niet bepaald gunstig. Normaliter heb je bij zwaar onweer hoge temperaturen en dus een timing in de middag of avond nodig. Vandaag passeert het laag tussen 04 en 08 uur in de ochtend. Desondanks oogt de atmosfeer zo dynamisch dat ook nu vrij gemakkelijk een paar zware onweders kunnen ontwikkelen, eventueel zelfs (elevated) supercell. Er is circa 1200 ML-CAPE aanwezig en daarbij bedraagt de effectieve windschering (1-6 km) tussen 35 en 40kn. Ons doelgebied voor de vroege ochtend ligt in het westen van het level-2 gebied dat Estofex heeft uitgegeven, in de omgeving van het Duitse Frankfurt:

Forecast Estofex voor zondag 19 juli 2015 (Estofex.org)

Al in de avond van 18 juli komen we samen in het zuiden van Limburg. Op dat moment zijn nog geen onweersbuien actief, alleen een omvangrijk (buiig) regengebied dat vanaf Frankrijk koers zet richting Limburg. Volgens sommige weermodellen moet in de loop van vannacht pal op de zuidkant van dit neerslaggebied warmte-advectie optreden en convectie ontstaan. Waarschijnlijk in de vorm van een of twee forse onweersbuien, die vervolgens WZW>ONO langzaam weg bewegen van de neerslagzone het ‘warme’ gebied in. Had je deze situatie in de namiddag gehad dan waren geheid enkele forse supercellen ontstaan; nu is de mate van convectie nog wat onzeker. We blijven dus in Schinveld wachten op de eerste buienactiviteit.

Weerkaarten (T500, luchtdruk en bovenstroming) voor 19 juli 2015, 06z en 18z (GFS / bron Wetter3.de)

Het is 01.30 uur. Half in slaap gevallen op de bank begint de bliksemdetectie ineens te tikken. Iedereen meteen klaarwakker. In het noordoosten van Frankrijk komt de eerste onweersbui tot ontwikkeling, inderdaad aan de zuidkant van het regengebied. Voorlopig heel ver weg. Het eerste uur verloopt dit proces bovendien ronduit moeizaam. De cell oogt op de radar best redelijk georganiseerd, maar geeft soms 5-7 minuten geen enkele bliksemwaarneming. Vervolgens springen weer een paar nieuwe ontladingen op het scherm. Ook de satelliet toont vooralsnog weinig schokkende dingen. Misschien is er op dit tijdstip toch te weinig energie voor handen? Wat niet zo vreemd zou zijn natuurlijk. De bui houdt grofweg de lijn Metz-Koblenz aan, dus we kunnen er straks binnen anderhalf uur bij staan indien nodig.

Tussen 02.15 en 02.30 uur knalt de intensiteit van de bui ineens omhoog. In de omgeving van Metz schiet de bliksemfrequentie naar 70-100 ontladingen per minuut, een signaal dat de bui nu duidelijk gunstiger gebied intrekt. Langzaam maar zeker maken we ons klaar voor vertrek en leggen de apparatuur alvast in de auto. In de uren hierna zal de bliksemfrequentie zelden meer onder de 100 ontladingen/minuut komen. Om 02.45 uur rijden we weg op pad richting Koblenz. Het regent en de temperatuur ligt rond 15 graden, absoluut geen omstandigheden om onweer te onderscheppen. Maar het gevoel is goed. We wagen de gok!

Radarbeeld van 19 juli 2015, 04.00 uur. Supercell (?) op de zuidpunt op het MCS, oost van Trier / DWD

De bui weet zich daarna te ontwikkelen tot vermoedelijk een elevated supercell, die profiteert van alle beschikbare energie in de nabije omgeving. Vanaf 04 uur (zie radarbeeld hierboven) trekt de kern meer dan 65dbz en is er een gerede kans op hagel. We rijden inmiddels tussen Keulen en Koblenz in de stromende regen. Ik zie direct dat dit bij lange na niet gaat volstaan qua afstand. De onweersbui is sterk aan het rightmoven en houdt nu vrijwel een west>oost georiënteerde koers aan. In dat geval komen we wellicht zelfs ten oosten van Frankfurt uit. We moeten serieus haast maken. Het probleem is echter dat we dwars door de neerslag van het MCS heen moeten en die regenval is bij tijden zo intensief, dat we soms nog geen 100 km/uur kunnen rijden. Ook treedt op de Duitse wegen veel aquaplaning op. Het schiet niet bepaald op.

Rond 04.30 uur wordt de eerste schemering zichtbaar door de dikke gelaagde bewolking van het MCS heen. Het regent onverminderd hard door. Tegelijkertijd zien we af en toe de eerste bliksemontlading vallen in de verte, een teken dat de onweersbui snel dichterbij komt. Of beter gezegd: wij komen met enige moeite dichterbij het pad van de bui. Het weerlicht dat we soms spotten zijn overspringende ontladingen vanuit de actieve cell, die nog zeker 100 tot 120 km verderop hangt. Het radarscherm van 04.55 uur (zie beeld onder) laat zien dat de compacte kern van de bui uiteen is gevallen; de neerslag raakt meer georganiseerd in de vorm van een boontje (beginnende bow-echo). Nog steeds beweegt de bui praktisch naar het oosten en zet zich steeds verder los van de buiige regen waar wij ons nog in bevinden. Dat is gunstig, mits we er natuurlijk op tijd staan.

Radarbeeld van 19 juli 2015, 04.55 uur. Supercell op de zuidpunt op het MCS, west van Mainz / DWD

Tegen zonsopkomst, dat is rond 05.30 uur, passeren we de stad Frankfurt en dan wordt het eindelijk droger. Bijna drie uur lang hebben we door intensieve regen gereden en zeker niet iedereen in onze auto zag een gunstige uitkomst nog zitten. Maar als je eenmaal bezig bent kun je best gewoon doorzetten. De mogelijke supercell ziet er na al die nachtelijke uren nog steeds goed uit: de bliksemfrequentie ligt heel consistent tussen 100 en 130 ontladingen per minuut en ook de satelliet toont inmiddels een stevige ‘ploffer’. Aan de oostelijke horizon zien we intussen opklaringen opdoemen. Misschien dat de zon straks nog wel eventjes erdoor prikt alvorens het onweer ons nadert?!

We zoeken een locatie net ten zuidoosten van Frankfurt. De regio staat hier bekend om zijn open graanvelden, dus een fraaie heuvel vinden met uitzicht is niet ingewikkeld. We rijden de snelweg af en draaien op de afrit naar het zuidwesten. Oei, dat is heel fraai! Een omvangrijk lijnenspel wordt zichtbaar aan de horizon, met aan de bovenzijde een behoorlijk felle TL-buis die zilverachtig kleurt. Ik tel vluchtig minimaal 5 lijntjes boven op elkaar. Aan de achterzijde is een mogelijk kilometers lange inflowtail zichtbaar, maar die is vanuit onze positie niet geheel goed waar te nemen. Later zien we online foto’s van Duitse storm chasers die bij Frankfurt dezelfde inflow hebben gespot: hij bleek wel ~15 km lang te zijn!

Amper vijf minuten later staan we op onze locatie en laten de bui hier passeren. Het heeft weinig zin om nog verder te rijden, bovendien is het licht met de opkomende zon nu erg fraai. Het zonlicht gaat wel spoedig schuil achter het aambeeld van de bui, maar dat maakt de setup er nauwelijks minder om. Ik ga middenin een graanveld staan, in de sporen van een tractor en laat intussen de camera lopen door een timelapse. Zie voor die beelden de link naar Youtube bovenaan dit verslag.

Fotoserie van de naderende shelfcloud bij Frankfurt, 19 juli 2015, rond 06.00 uur

Op de beelden hieronder een blikseminslag die we konden vastleggen aan de voorzijde van de shelfcloud. En nog een radarbeeld (6.00 uur) met onze positie ten opzichte van de cell.

Radarbeeld 19 juli om 06.00 uur, inclusief weergave van onze positie met de wit-zwarte stip / DWD

Het naderen van de shelfcloud gaat gepaard met een matige tot vrij krachtige wind in de rug (inflow) en verschillende blikseminslagen die door de shelf omlaag schieten. De structuur is erg fraai, maar de cell is wel duidelijk vanaf hoogte ontwikkeld. Passage van het onweer gaat gepaard met windvlagen tot 80 km/uur en heel kleine hagelsteentjes, tot ongeveer een halve centimeter in doorsnede. Uiteindelijk duurt de intensieve neerslag niet veel langer dan 7-8 minuten en daarna wordt het alweer droger. Zo fotogeniek als de voorzijde kwam opzetten, zo betrekkelijk ‘laf’ verloopt de kern zelf. Deze bui trekt gedurende de dag echter naar een gebied waarin de omstandigheden alleen maar warmer en gunstiger worden voor krachtige ontwikkeling, dus dit exemplaar kan het zomaar nog wat uurtjes gaan volhouden. Na een nacht doorhalen is het voor ons helaas niet haalbaar om de bui tot Oost-Duitsland (of nog verder) te volgen. Vanwege vermoeidheid zou dat onverantwoord zijn.

In de verte zijn na passage van de bui sirenes te horen. Vermoedelijk is het vlak in onze buurt toch ergens heftiger tekeer gegaan, want verschillende brandweerwagens rijden af en aan in de richting van Frankfurt. Of het om plaatselijke wateroverlast gaat of dat ergens windschade is opgetreden, wordt ons niet helemaal duidelijk. Wij hadden al een windstoot van 80 km/uur en het is zeker niet ondenkbaar dat zich ergens op de bui gusts hebben voorgedaan rond of zelfs boven de 100 km/uur. Schade door blikseminslagen is natuurlijk ook een mogelijkheid. Het tijdstip van dit onweer zal de nodige mensen verrast hebben, want zoiets verwacht je niet direct bij zonsopkomst.

Naderende shelfcloud om 06.05 uur, bij Frankfurt am Main

Achter onze onweersbui klaart het even op, maar de warme lucht is zeker nog niet verdreven. Nog steeds is het meer dan 20 graden en vanuit het westen nadert nog een nieuw lijntje (het koufront) met onweer. Nu we toch hier staan wachten we op die tweede bui. Rond 07.45 uur nadert die cell en veel blijkt dat echter niet meer voor te stellen. Af en toe wat weerlicht en nauwelijks structuur van betekenis. Het is mooi geweest, we moeten zonder slaap tenslotte nog een flink stuk terug rijden.

Ik arriveer rond 11.30 uur terug thuis en duik meteen voor een paar uurtjes het bed in. Was het een mooie chase? Zeker weten, zonder dat deze trip in de top-3 van dit seizoen eindigt. Verre van zelfs, maar dat ligt vast meer aan zaken die we op andere dagen de afgelopen tijd gezien hebben. Vandaag vormde vooral de vroege timing van die geïsoleerde cell het tot een bijzondere situatie. Uiteindelijk zorgde een heftige bow-echo (mede voortkomend uit onze bui) op 19 juli ’s avonds voor veel schade in delen van Polen, waar de level 3 ook voor was gegeven. Lokaal zijn daar windstoten voorgekomen tot boven de 150 km/uur. De buien tot daar volgen had echt niet gekund, maar toch mooi om nog iets van deze setup te hebben meegepakt!

(c) 2015 Wouter van Bernebeek